İhracat Sektörleri
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörü
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörüne Genel Bakış
Ülkelerin refah toplumu olma yolundaki çabalarını destekleyecek en önemli güçlerden biri de hiç kuşkusuz, ‘bilim ve teknolojide’ ulaştıkları yetenek düzeyleridir. Uzay, Havacılık ve Savunma (UHS) sektörü ise genellikle en ileri ve sürekli yeni teknolojilere gereksinim duyan bir alandır. Bu alanda geliştirilen teknolojiler ise sivil amaçlarla da kullanılarak, ülkelerin sosyo-ekonomik kalkınmasına da dolaylı ancak çok büyük çapta katkıda bulunmaktadır.
İleri teknolojili sektörlerden olan savunma ve havacılık sanayisi, ulusal düzeyde politika üretilen ve desteklenen bir sektördür. Türk savunma ve havacılık sanayisi politikası, son dönemde, ihtiyaçların yerli üretim ve tasarım ile karşılanması ve pazar alanını geliştirme süreçlerine öncelik vermiştir.
Dünya’da Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörünün Durumu
Havacılık ve savunma endüstrisinin yeni teknolojiler ve çözümler geliştirmek, yeni pazarlar yaratmak ve büyüme fırsatlarını genişletmek için inovasyona odaklanması beklenmektedir. COVID aşılarının küresel dağılımı, hava yolculuğunun normalleşmesine yönelik oldukça önemli bir adımdır.
Savunma sanayii, ticari havacılık endüstrisine kıyasla COVID-19’un küresel etkisinden çok daha fazla yalıtılmış durumdadır. Özellikle Azerbaycan-Ermenistan ve Rusya-Ukrayna savaşları bölgedeki devletlerin savunma sanayiine yaptıkları yatırımın artmasına neden olmuş ve dikkatleri Orta Doğu’dan alıp Doğu Avrupa’ya çekmiştir.
Küresel uçak ve uzay aracı üretimi büyüklüğü 2021 yılında 851 milyar dolar seviyelerinde iken yıllık ortalama %4,0’lık büyüme ile 2030 yılında 1,2 trilyon dolar seviyesinin üzerine çıkacağı öngörülmektedir.
2023 yılı dünyada savunma ve havacılık harcamalarına en çok kaynak ayıran ilk 10 ülkeyi inceleyecek olursak ilk sırada 750 Milyar Dolarlık bütçe ile ABD bulunmaktadır. Bunu sırasıyla 237 Milyar Dolar ile Çin, 67,60 Milyar Dolar ile Suudi Arabistan, 55,10 Milyar Dolar ile Birleşik Krallık, 50 Milyar Dolar ile Almanya, 49 Milyar Dolar ile Japonya, 48 Milyar Dolar ile Rusya, 44 Milyar Dolar ile Güney Kore ve son olarak 10. Sırada 41,50 Milyar Dolar ile Fransa yer almaktadır. Türkiye 19 Milyar Dolarlık harcama ile 18. Sırada yer almaktadır.
Uzay araştırmalarında ise başı 18 Milyar Dolar ile ABD çekmekte olup, bunu sırasıyla Rusya, Avrupa Uzay Ajansı (20 üye ülke bulunuyor), Fransa, Japonya, Almanya, İtalya, Çin, Hindistan ve Kanada izlemektedir.
Türkiye’de Uzay, Havacılık ve Savunma Sektörünün Durumu
Savunma Sanayi ve Havacılık Sektörü ülkemizde 2010 yılından sonra adından söz ettirmeye başlayan ve önemli gelişmeler göstererek Türk ihracatının lokomotiflerinden olmaya aday bir sektör haline gelmiştir.
Türkiye, savunma sanayiinde hızla büyüyen ve gelişen bir konumdadır. 2022 yılı verilerine göre sektörde 74.8 bin çalışana istihdam sağlanmaktadır. Bu istihdamın yaklaşık yüzde 12’lik payı akademisyenlere, yüzde 14’lük pay vasıfsız, idari ve uzman çalışanlara, yüzde 24’lük pay mühendislere, yüzde 49’luk pay teknik personele ve yüzde 1’lik pay yöneticilere ayrılmıştır.
Türkiye, Savunma Sanayi ve Havacılık Sektörü’nde;
Havacılık ve Savunma Sektörü Kara Araçları
- Paletli Araçlar
- Tekerlekli Araçlar
- Özel Amaçlı Araçlar
Havacılık ve Savunma Sektörü Deniz Araçları
- Harp Gemileri
- Amfibi Gemiler
- Sahil Güvenlik ve
- Karakol Botları
- Destek Gemileri
- Modernizasyon
Havacılık ve Savunma Sektörü Havacılık ve Uzay
- Döner Kanatlar
- Sabit Kanatlar
- İnsansız Hava Araçları
- Modernizasyon.
Havacılık ve Savunma Sektörü Motor ve Komponentleri
- Uzay – Muhabere ve Elektronik Sistemler
- Haberleşme
- Simülatör
- Komuta Kontrol ve Bilgi Sistemleri
- Aviyonik Sistemler
Havacılık ve Savunma Sektörü Silah Sistemleri
- Füze Sistemleri
- Hava Savunma
- Ağır Silahlar
- Hafif Silahlar
Havacılık ve Savunma Sektörü Radar ve Elektronik Harp Sistemleri
- Radar ve Sensör
- Elektronik Harp
- Karıştırıcılar
Havacılık ve Savunma Sektörü Lojistik ve Eğitim
- Lojistik ve Destek
- Eğitim ve Danışmanlık
alanlarında faaliyetler sürdürülmektedir. Yurtiçi ve yurtdışı toplam siparişlerin dağılımı incelendiğinde en fazla talebin Kara Platformları ve Sistemlerine olduğu görülmektedir. Daha sonra sırasıyla Hava (askeri) ve Silah Mühimmat ve Füze talepleri gelmektedir. Müşteri profilleri göz önüne alındığında yurtiçi satışların son kullanıcılara, yurtdışı satışların ise sanayicilere yapıldığı görülmektedir.
Türkiye’de Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründeki Dış Ticaret Verileri
Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre 2022 yılı toplam ihracat rakamı ise 4.3 Milyar Dolar olup ilgili yıl için belirlenen hedefin üzerine çıkılmış ve rekor kırılmıştır.
Türkiye’nin 2022 yılı savunma ve havacılık sanayi ihracatında lider, beklenildiği üzere insansız hava taşıtları olmuştur. Sektörün yıl içerisinde gerçekleştirdiği toplam ihracatın %24.5’ine tekabül eden 871.4 milyon dolarlık kısmı, insansız hava taşıtı ihracatından gelmiştir. Bu alanda, geçtiğimiz yıla göre ihracatta %93.4 artış kaydedilmiştir. İnsansız sistemlerin ardından ise mühimmat ve füze sistemleri, ihracatta ikinciliği üstlendi. Türkiye, 2022 yılının ilk 11 ayı içerisinde, geçtiğimiz yıla oranla 176.6 artış ile 443.7 milyon dolar değerinde mühimmat ve füze ihracatı gerçekleştirdi. Kara araçları sektörü ise geçtiğimiz yıla oranla ihracatını %49.9 arttırarak 428.2 milyon değerinde ihracat gerçekleştirdi. Namlulu silah silahlar ve kulelerin ihracattaki payı ise 239.1 milyon dolar oldu.
Türk savunma ve havacılık sanayi sektörünün 2022 yılı ihracatında öne çıkan ülkeler ise ABD, Katar, BAE, Filipinler, Polonya, Ruanda, Hindistan, Burkina Faso, Senegal, Tunus, Pakistan ve İngiltere olmuştur.
Savunma ve havacılık ithalatı ise %7.2 artış ile 3.6 milyar dolara yükseldi. İthalatın 2.2 milyar dolarlık büyük kısmı, yolcu uçağı alımından kaynaklanmıştır.
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründeki Fırsatlar ve Riskler
Türkiye Savunma Sanayi SWOT Analizi içerisinde ilgili başlıklara göz atacak olursak; sektör içerisindeki fırsatlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründeki Fırsatlar
- Orta Doğu pazarına yakın olmak (Jeopolitik önem)
- Avrupa’da genç insan kaynağının az olması
- Sektördeki gelişme potansiyeli
- İş birliği olanakları
- Projeler sayesinde nitelikli kaynağın kalması
- Yazılımda insan kaynağının olması
- Yerli üretimin devlet tarafından desteklenmesi
- Deneyimli insan kaynağının eğitilebilme potansiyeli
- Özgün tasarım ürünleri (İhracat fırsatı)
- TÜBİTAK Araştırma Merkezlerinin olması (Marmara)
- Alt yapının olması
- Ar-Ge Merkezlerinin destekleniyor olması
- Savunma Sanayii’ndeki KOBİ’lerin artıyor olması
- ABD ve Avrupa’daki potansiyel ekonomik gelişmeler
- Vakıf bağlı ortaklıklar
Uzay, Havacılık ve Savunma Sektöründeki Riskler
- Sürekliliğin sağlanamaması
- Beyin göçünün engellenememesi (Yurtiçi-Yurtdışı)
- Ters beyin göçünden fayda sağlanamaması
- Temel bilimlerdeki öğrenci sayısının azalması
- Finansal kaygılar
- Araştırma ortamlarının uygunsuzluğu
- Çıktıların entegrasyonunun sağlanamaması
- Dışarıdan alımların yapılması
- İK arzının sektörün talebine göre eksik kalması
- Doktora konularının teşvik edilmemesi
- Toplumun uzaya uzak kalması
- Akademisyenlerin sanayiye uzak olması