İhracat Sektörleri
Tarım ve Hayvancılık Sektörü
Tarım ve Hayvancılık Sektörüne Genel Bakış
Tarım ve hayvancılık sektörü, çeşitli endüstriler için gıda ve hammadde sağlayan, birçok ekonominin hayati bir bileşenidir. Sektör, bitkisel üretim, hayvancılık ve ormancılık gibi faaliyetleri kapsamaktadır. Dünya nüfusunun önemli bir bölümünü istihdam etmekte ve küresel gıda güvenliğinde kritik bir rol oynamaktadır.
Dünya’da Tarım ve Hayvancılığın Durumu
Küresel tarım ve hayvancılık sektörü, son yıllarda artan gıda talebi ve artan şehirleşmenin etkisiyle büyüme yaşamıştır. Asya ve Afrika başta olmak üzere gelişmekte olan ülkeler, sektördeki büyümenin ana itici güçleri olmuştur. Ancak sektör, iklim değişikliği, su kıtlığı ve daha sürdürülebilir ve çevre dostu uygulamalara yönelik artan talep gibi zorluklarla karşı karşıyadır.
Türkiye’de Tarım ve Hayvancılık Sektörünün Durumu: Türkiye, ülke ekonomisine önemli katkı sağlayan gelişmiş bir tarım ve hayvancılık sektörüne sahiptir. Türkiye nüfusunun önemli bir bölümünü istihdam etmekte ve ülkenin artan nüfusuna gıda sağlamaktadır. Dış ticaret açısından Türkiye, meyve, sebze ve canlı hayvan gibi tarımsal ürünlerin önemli bir ihracatçısıdır. Ancak sektör, daha verimli ve sürdürülebilir uygulamalara duyulan ihtiyaç ve dış pazarlardan artan rekabet gibi zorluklarla karşı karşıyadır. Sonuç olarak, piyasa oynaklığı ve korumacı politikalar gibi zorluklar ticareti ve kalkınmayı etkileyebilse de, sektörün büyümeye devam etmesi bekleniyor.
Tarım ve Hayvancılık Sektöründe Fırsatlar ve Riskler
Tarım ve Hayvancılık Sektöründe Fırsatlar
- Artan gıda talebi: Artan dünya nüfusu ve artan gelirler, gıda talebini artırarak tarım ve hayvancılık sektöründe büyüme fırsatları sunuyor.
- Teknolojik gelişmeler: Hassas tarım, genetiği değiştirilmiş ürünler ve akıllı tarım sistemleri gibi yeni teknolojilerin geliştirilmesi, sektörde verimliliği ve verimliliği artırabilir.
- İhracat potansiyeli: Dış pazarlarda artan gıda ve tarım ürünleri talebi, sektörde ihracat ve büyüme için fırsatlar sağlayabilir.
Tarım ve Hayvancılık Sektöründe Riskler
- İklim değişikliği: İklim değişikliğinin tarım ve hayvancılık sektörü üzerinde sıcaklık ve yağış modellerindeki değişiklikler, su kıtlığı ve aşırı hava olaylarının artan sıklığı dahil olmak üzere önemli etkileri olabilir.
- İthalat kaynaklı rekabet: Dış pazarlardan kaynaklanan artan rekabet, sektörün rekabet gücünü ve büyümesini tehdit edebilir.
- Sürdürülebilirlik endişeleri: Sürdürülebilir ve çevre dostu uygulamalara yönelik artan talep, özellikle yeni düzenlemelere uyum ve değişen tüketici tercihlerini karşılama açısından sektör için zorluklar oluşturabilir.
Sonuç olarak, tarım ve hayvancılık sektörü gıda, hammadde ve istihdam sağlayarak küresel ekonomide çok önemli bir rol oynamaktadır. Sektör hem fırsatlarla hem de zorluklarla karşı karşıyadır ve ülkelerin büyümesini ve gelişmesini sağlamak için teknolojiye, yeniliğe ve sürdürülebilir uygulamalara yatırım yapmaya devam etmesi önemlidir.
Türkiye’de Tarım ve Hayvancılık Sektörünün Durumu
Türkiye’de tarım ve hayvancılık sektörü, GSYİH’nın yaklaşık %7’sini oluşturan ve nüfusun %25’inden fazlasını istihdam eden, ülke ekonomisine önemli katkı sağlayan bir sektördür. Türkiye, organik ve sürdürülebilir tarıma artan bir şekilde odaklanarak, meyve, sebze ve canlı hayvan gibi tarım ürünlerinin önemli bir üreticisi ve ihracatçısıdır.
Dış ticaret açısından bakıldığında, Türkiye’nin tarım ve hayvancılık ürünleri ihracatı 2020 yılında 18,5 milyar dolar ile rekor seviyeye ulaştı ve en büyük ihracat pazarları AB ve Orta Doğu ülkeleri oldu. Ancak sektör aynı zamanda işgücü sıkıntısı ve finansman ve teknolojiye sınırlı erişim gibi zorluklarla da karşı karşıyadır.
Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Dış Ticaret Verileri baz alınarak hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre 2021 yılında tarım, gıda ve içecek sektörü 22,9 milyar dolar ihracat, 17,2 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. 01 ile 24 fasılları arasındaki tüm GTIP kalemleri ile 29. ve 35. fasıllardan seçili ürünlerin dahil edildiği hesaplamalara göre, 2021 yılında sektörün dış ticaret fazlası önceki yıla kıyasla %17,2 arttı.
Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2021 yılında ihracat, önceki yıla göre %20,9 oranında artarak 22,94 milyar dolara, ithalat %22,2 artarak 17,18 milyar dolara ulaştı. İhracatın önemli bir artışla 23 milyar dolar seviyesine ulaşması sektör açısından önemli bir başarı olarak değerlendirilirken, ithalatın da yüksek oranda artmış olması dikkat çekti.
Türkiye’de Hayvancılık Sektörünün Durumu
Türkiye hayvancılık sektöründe 2002-2022 döneminde hayvan sayısında önemli artışlar olmuştur.
- Büyükbaş hayvan sayısını %80,8 artırdık. (17,9 Milyon)
- Küçükbaş hayvan sayısını %83,4 artırdık. (58,5 Milyon)
- Kanatlı hayvan sayısını %58,6 artırdık. (398,1 Milyon)
- Arı kovanı sayısını %107,1 artırdık. (8,7 Milyon)
Türkiye Su Ürünlerinde son 4 yılda ihracatta %47 artış sağlanmıştır. 2022 yılının ilk 11 ayında toplam 1,5 milyar dolar ihracat gerçekleştirilmiştir.
Dünya’da Hayvancılık Sektörünün Durumu
Sığır Eti/Sığır:
Daha hızlı inek kesimi ve beslenen sığır talebinin hızına bağlı olarak, 2022 için sığır eti üretimi 211 milyon pound artarak 28,3 milyar pound’a yükseldi. 2023 yılı tahminlerinde daha az tüketilmesi bekleniyor, bu da sığır eti üretimini 90 milyon pound düşürerek 26,3 milyar pound’a düşürerek gelecek yıl yüzde 7’den fazla bir düşüş beklenmektedir.
Süt Ürünleri:
2022 ve 2023 için tam süt fiyat tahminleri, süt ürünleri fiyatlarındaki son düşüş trendleri ve 2022’de daha yüksek olması beklenen süt arzı nedeniyle düşürüldü.
Domuz Eti/Domuz:
Yıldan yıla artan domuz ve domuz eti fiyatlarına karşı tüketici direnci nedeniyle 2022’nin dördüncü çeyreğinde domuz eti üretimi, bir önceki yıla göre neredeyse yüzde 2’nin altında, 28 milyon pound’u yaklaşık 7.1 milyar pound’a düşürdü. 2023 için ihracat tahminleri sırasıyla 6,4 milyar pound ve yaklaşık 6,3 milyar pound olarak belirlenmiştir.
Kümes Hayvanları/Yumurtalar:
2022 ve 2023’teki piliç üretim tahminleri, güçlü kuluçkahane verileri ve son üretim trendlerine göre ayarlanmıştır. 2022 yılı etlik piliç ihracatı buna göre ayarlanmıştır. Toptan piliç fiyat tahmini, güçlü üretim ve son fiyat eğilimleri nedeniyle 2022’nin dördüncü çeyreğinde düşürülmüştür. 2022 ve 2023 için sofralık yumurta üretimi tahminleri, mevcut Yüksek Patojenik Kuş Gribi (HPAI) salgını sektörü etkilemeye devam ettiği için aşağı yönlü revize edildi. Dördüncü çeyrek ve gelecek yıl için toptan yumurta fiyatı (New York, A sınıfı, büyük) tahminleri yukarı yönlü revize edildi. 2022 ve 2023 yumurta ihracat ve ithalat tahminleri, beklenenden düşük gelen ticaret verileri üzerine aşağı yönlü revize edildi. Hindi üretimi, dördüncü çeyrekte ve gelecek yılın ilk yarısında ilave HPAI vakaları nedeniyle aşağı doğru hareket göstermektedir.
Tarım Sektörünün Durumu
2003-2021 döneminde tarımsal gayrisafi yurt içi hasılada önemli artışlar yaşandı. Cari fiyatlarla 2002 yılında 25,1 milyar dolar olan tarımsal GSYH, 2021 yılında %78,1 artışla 44,7 milyar dolara yükseldi. Son 4 yılda ihracatta %29,5 artış sağlandı. 2022 yılının ilk 11 ayında toplam 26,8 milyar dolar ihracat gerçekleşmiştir.
2022 yılında bitkisel üretim miktarı 128,6 milyon tona ulaşmıştır. 40,4 milyar TL tarımsal destek ödemesi yapılmıştır.
Çavdar, bakla (taze), bezelye (taze), biber, domates, havuç, hıyar, kavun, karpuz, patlıcan, pırasa, limon, mandalina, portakal, antep fıstığı, üzüm, elma, şeftali ve kiraz gibi pek çok üründe de yeterlilik oranları %100’ün üzerindedir. Ayrıca ülkemiz; fındık, kiraz, ayva, incir ve kayısı üretiminde dünyada birinci sırada yer almaktadır.
Buğday unu ihracatında ülkemiz 2002 yılında dünyada 11’inci sırada iken, 2005 yılından beri dünyada 1’inci sırada yer almaktadır. 2002-2022/11 döneminde mamul maddenin (un, makarna, irmik, bisküvi, bulgur vb.) buğday karşılığı dahil 89,6 milyon ton ithalat yapılmışken, 97,4 milyon ton ihracat yapılmıştır. Değerde 14,3 milyar $, miktarda ise 7,8 milyon ton dış ticaret fazlamız vardır.
Tohumluk üretimimiz son 20 yılda 9 kat, ihracatımız ise 12,6 kat artmıştır. Tohum dış ticaretinde ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2002’de %31 iken 2021 yılında %94’e yükseltilmiştir.
Dış ticarette en yüksek hacimli ürünler:
Fındık, Un ve Makarna
2021 yılında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla Fındık İçi (1,3 milyar dolar), Un (1,1 milyar dolar) ve Makarna (0,80 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık %13,9’unu oluşturdu.
2021 yılında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla Buğday (2,3 milyar dolar), Soya Fasulyesi (1,5 milyar dolar) ve Ham Ayçiçeği Yağı (1,1 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık %28,5’in, yani 4’te 1’inden fazlasını oluşturdu.
2021 yılında en fazla ithal edilen ürün olan buğdayın Ağustos (263 milyon dolar), Eylül (367 milyon dolar), Ekim (237 milyon dolar), Kasım (265 milyon dolar) ve Aralık (307 milyon dolar) aylarındaki yüksek ithalat rakamları dikkat çekti.
Tarım Sektöründe Dış ticarette öne çıkan ülkeler
Endonezya
Endonezya, 2022 yılına göre ülkenin önde gelen tarımsal ihracatlarından biridir. Palm yağının en büyük üreticisi ve ihracatçısıdır. Yaklaşık 46 milyon mt hurma yağı üretiyor ve her mali yılda 17 milyar dolar değerinde petrol ihraç ediyor. Dünyadaki hurma yağı ağaçlarının %90’ından fazlası Endonezya ve Malezya’da bulunduğundan, ülke bu kadar büyük miktarlarda hurma yağı ihraç edebilir.
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri, tarımsal ihracat endüstrisi de dahil olmak üzere her sektörde tartışmasız bir süper güçtür. Ülke, soya fasulyesinin en büyük ihracatçılarından biridir. Bunun nedeni, Amerika Birleşik Devletleri’nin dünya çapında lider soya fasulyesi üreticisi olmasıdır. Ülkenin 2022’de sınırlarının dışına yaklaşık 2,15 milyar kile soya fasulyesi göndermesi bekleniyor.
Çin
Çin, en büyük sarımsak üreticisi ve ihracatçısıdır. Asya ülkesindeki sarımsak üretimi, küresel üretimin %80’inden fazlasına katkıda bulunuyor. Çin her yıl 23 milyon tondan fazla sarımsak üretiyor. Ağırlıklı olarak Birleşik Arap Emirlikleri, Amerika Birleşik Devletleri, Vietnam ve Endonezya’ya sarımsak ihraç etmektedir.
Hindistan
Hindistan dünyanın en büyük pirinç ihracatçısıdır ve beş yılı aşkın bir süredir liderliğini korumaktadır. Yalnızca 2019 yılında ülke diğer ülkelere 18,75 milyon ton pirinç ihraç etti. Hindistan, basmati olmayan pirincini Afrika ve Asya ülkelerine ihraç ediyor. Buna karşılık, birinci sınıf basmati pirinci Amerika Birleşik Devletleri, Orta Doğu ve Avrupa ile Avustralya’daki diğer ülkelere ihraç edilmektedir.
Filipinler
Filipinler, dünyanın en büyük muz ihracatçılarından biridir. Filipinler’de kapsamlı muz üretimi, hükümetin muazzam muz tarlaları kuran yabancı yatırımcılara arazi satışına izin verdiği 20. yüzyılın sonlarında başladı. Ülke, her yıl 1,5 milyar dolardan fazla olan milyonlarca ton muz üretiyor.
Nijerya
Batı Afrika’da yer alan Nijerya, kakao çekirdeklerinin en büyük ihracatçısıdır. Ülke her yıl yaklaşık 270.000 bin ton kakao çekirdeği üretiyor. Nijerya’nın kakao çekirdeklerinin ana ithalatçıları Hollanda, Endonezya ve Belçika’dır.
İran
İran en büyük karpuz ihracatçılarından biridir. Mart 2022 itibariyle, İran zaten yarım milyon metrik tondan fazla karpuz ihraç etmişti. İran’ın büyük karpuz üretimi, meyvenin ekimi ve hasadı için elverişli olan sıcak havasından kaynaklanmaktadır. İran karpuzunun önde gelen ithalatçıları Ermenistan, Katar, Kuveyt, Irak ve Umman’dır.
Rusya
Buğday söz konusu olduğunda, Rusya en büyük ihracatçıdır. Ülke, uluslararası pazardaki tüm buğdayın yaklaşık %18’ini ihraç ediyor. Rusya’da buğday üretimi, SSCB’nin çöküşünden sonra zirve yaptı. Yeni hükümet, bireysel çiftçiliği teşvik etti ve insanların büyük ölçekli buğday üretimine başlamasına izin verdi.
Brezilya
Brezilya, geniş şeker kamışı üretimi ile tanınır. Uluslararası pazara en büyük şeker kamışı ihracatçısıdır. Her yıl dünyanın şeker kamışının %60’ından fazlasını sağlıyor. Latin ülkesindeki büyük şeker kamışı üretimi, makineleşme, birçok çeşidin mevcudiyeti ve teşvikler ve çiftlik ürünleri verilmesi yoluyla devlet desteği ile desteklenmektedir.