İhracat Sektörleri
Madencilik Sektörü
Madencilik Sektörüne Genel Bakış
Türkiye’de madencilik gelişmiş sanayi kollarından biridir. Ülkemizin karmaşık jeolojik ve tektonik yapısı çok çeşitli maden yataklarının bulunmasına olanak sağlamıştır. Ayrıca bazı madenler bakımından dünyanın önemli ülkeleri arasındadır. Türkiye, maden zenginliği yönünden dünyanın 28’inci ülkesi konumunda bulunurken, maden çeşitliliği bakımından ise 10’uncu sıraya yer almaktadır.
Günümüzde dünyada yaklaşık 90 çeşit madenin üretimi yapılmaktayken ülkemizde 60 civarında maden türünde üretim yapılmaktadır. Başta endüstriyel ham maddeler olmak üzere, bazı metalik madenler, linyit ve jeotermal kaynaklar gibi enerji ham maddeleri açısından ülkemiz zengindir.
Ülkemizin zengin olduğu madenler arasında ilk sırayı dünya rezervlerinin % 72‘sini oluşturan bor mineralleri almaktadır. Bor dışında, trona (doğal soda), kaya tuzu, sodyum sülfat, perlit, ponza, feldspat, bentonit, barit, manyezit, alçı taşı, stronsiyum tuzları, zeolit, sepiyolit, mermer ve doğal taşlar, kuvars, kuvarsit, zımpara taşı gibi endüstriyel ham maddeler ile boksit ve krom gibi metalik madenler ve linyit gibi enerji ham maddeleri ülkemizin zengin kaynaklara sahip olduğu başlıca madenlerdir.
Madencilik Sektöründeki Fırsatlar ve Riskler
Bugün dünyadaki tüm metalleri ve mineralleri geri dönüştürsek bile, toplumun toplam mineral ve metal gereksinimlerinin yalnızca küçük bir yüzdesini karşılamış oluruz. Bu kısmen artan küresel nüfusun taleplerinden ama aynı zamanda metallerin ve minerallerin uzun yıllar kullanımda kalabilecekleri ve bu nedenle geri dönüşüm için uygun olmadıkları gerçeğinden kaynaklanmaktadır.
Örneğin çelik, binaların çerçevesini oluşturur; bina yıkılana kadar geri dönüştürülemez. Madencilik, bu nedenle, inşaattan hayatımızı iyileştiren teknolojik yeniliklere kadar hayatımızın hemen hemen her alanında anahtardır. Minerallere ve metallere yönelik artan talep, madenciliğin etki ve faydalarının yönetimini ön planda tutmaktadır.
Sektör artan talepleri karşısında ihracat hacimlerini arttırsa da bu durum bir yandan risk oluşturmaktadır. 2022 yılında yapılan anketlere göre belirlenen riskleri: yeni düzenlemeler de dahil çevresel riskler, emtia fiyat riski, rezervlere erişebilme ve rezervleri değiştirebilme, küresel ticaret savaşı, izin süreci riski, tedarik zinciri riskleri, düzenleyici değişiklikler ve mevzuat uyum değişiklikleri/yüküdür.
Belirlenen en büyük risklerden üçü (ticaret savaşı, koruma tedbirleri, siyasi istikrar) daha geniş anlamda jeopolitik riskler olarak tanımlanabilmektedir. Şirketler dünyada artan jeopolitik dalgalanmalarının etkilerini yoğun bir şekilde hissetmektedir. Küresel işletmelerin plan ve yatırım yaparak büyümeleri için en değerli şey istikrardır. Ve istikrar, günümüzün çalkantılı dünyasında nadir bulunan bir meta haline gelmektedir.
Türkiye’de Madencilik Sektöründe Dış Ticaret
Madencilik sektöründe 2022 yılında bir önceki yıla göre % 9,13’lük bir artış gerçekleşerek toplam sektör ihracatı 6 Milyar 469 milyon ABD Doları seviyesinde gerçekleşmiştir.
Türkiye Madencilik Sektörü İhracatı Aylık Dağılımı (x1000 $)
| 2021 | 2022 | |
|---|---|---|
| OCAK | $352.708,00 | $497.149,00 |
| ŞUBAT | $414.333,00 | $471.946,00 |
| MART | $446.314,00 | $554.601,00 |
| NİSAN | $557.406,00 | $703.514,00 |
| MAYIS | $547.955,00 | $533.049,00 |
| HAZİRAN | $496.927,00 | $594.052,00 |
| TEMMUZ | $476.806,00 | $488.171,00 |
| AĞUSTOS | $508.971,00 | $593.040,00 |
| EYLÜL | $582.749,00 | $537.920,00 |
| EKİM | $465.036,00 | $461.896,00 |
| KASIM | $547.965,00 | $507.099,00 |
| ARALIK | $530.528,00 | $526.565,00 |
| TOPLAM | $5.927.697,00 | $6.469.002,00 |
Kanuni merkezleri bazında sektör ihracat performansına bakıldığında İstanbul 2022 yılında 2021 yılına göre 20,60%’ lik bir artışla ilk sırada yer almaktadır.
| İLLER | 2021 | 2022 | DEĞ. |
|---|---|---|---|
| İSTANBUL | $1.492.060,16 | $1.799.896,96 | 20,60% |
| ANKARA | $1.186.362,34 | $1.146.116,96 | -3,40% |
| ANTALYA | $335.540,18 | $386.208,12 | 15,10% |
| ELAZIĞ | $298.909,98 | $317.332,00 | 6,20% |
| İZMİR | $223.952,66 | $287.245,49 | 28,30% |
| DENİZLİ | $287.016,12 | $279.447,71 | -2,60% |
| AFYON | $246.767,45 | $234.733,72 | -4,90% |
| AYDIN | $199.154,07 | $232.783,95 | 16,90% |
| KAYSERİ | $138.850,56 | $159.311,44 | 14,70% |
| BURDUR | $177.461,75 | $132.747,23 | -25,20% |
Türkiye’nin madencilik sektöründeki ihracat pazar kompozisyonuna baktığımızda, dünyanın en büyük maden ürünleri ithalatçısı olan Çin ilk sırada yer almaktadır. ABD, Bulgaristan, İtalya da sektörün diğer önemli ihraç pazarları olarak öne çıkmaktadır.
| ULKE | 2021 | 2022 | DEĞ. |
|---|---|---|---|
| ÇİN | $1.648.336,66 | $1.405.791,56 | -14,70% |
| ABD | $563.552,00 | $630.067,93 | 11,80% |
| BULGARİSTAN | $261.579,46 | $386.076,01 | 47,60% |
| İTALYA | $214.893,76 | $335.631,36 | 56,20% |
| İSPANYA | $300.065,95 | $274.531,89 | -8,50% |
| BELÇİKA | $231.473,36 | $239.318,79 | 3,40% |
| HİNDİSTAN | $178.188,79 | $219.017,40 | 22,90% |
| ALMANYA | $146.955,04 | $181.352,57 | 23,40% |
| FRANSA | $140.747,24 | $155.443,45 | 10,40% |
| ROMANYA | $134.408,23 | $154.831,49 | 15,20% |
2022 Yılı Türkiye Geneli Ürün Gruplarına Göre Maden İhracat Verileri
Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) verilerine göre, Türkiye’nin makine ihracatındaki rekor aralıkta da devam etti. Makine imalat sanayisinin 2022 ihracatı serbest bölgeler dahil edildiğinde önceki yıla göre yüzde 9,6 artarak 25,3 milyar dolara yükseldi.
En yüksek hacimli makine ihracatı yapılan ülkeler arasında Almanya 2,9 milyar dolar ile birinci sıradadır. İkinci ve üçüncü sırada ise ABD 1,5 milyar dolar, Rusya 1,3 milyar dolar şeklinde devam etmektedir.
| GRUPAD | ÜRÜN GRUBU ADI | MİKTAR (KG) | DEĞER (FOB $) |
|---|---|---|---|
| DOĞAL TAŞ | GRANİT HAM, KABACA YONTULMUŞ VEYA BLOK | 150.048.184 | 26.138.458 |
| DOĞAL TAŞ | İNŞAATA ELVERİŞLİ DİĞER İŞLENMİŞ TAŞLAR | 66.748.572 | 24.102.640 |
| DOĞAL TAŞ | İŞLENMİŞ GRANİT | 129.113.508 | 29.797.094 |
| DOĞAL TAŞ | İŞLENMİŞ MERMER | 2.263.135.269 | 988.064.684 |
| DOĞAL TAŞ | İŞLENMİŞ TRAVERTEN | 780.905.250 | 324.105.650 |
| DOĞAL TAŞ | KAYAĞAN TAŞI - HAM VEYA KABACA YONTULMUŞ | 1.384.273 | 170.147 |
| DOĞAL TAŞ | KAYAĞAN TAŞI - İŞLENMİŞ | 3.246.004 | 7.646.257 |
| DOĞAL TAŞ | MERMER-TRAVERTEN HAM, KABACA YONTULMUŞ VEYA BLOK | 3.561.194.178 | 642.929.128 |
| DOĞAL TAŞ | TABİ TAŞLARDAN KARO,RANÜL,PARÇA VE TOZLARI | 24.876.028 | 11.426.042 |
| DOĞAL TAŞ | TABİİ TAŞLARDAN KALDIRIM VE DÖŞEME TAŞLARI | 196.114.099 | 41.977.643 |
| Toplam DOĞAL TAŞ | 7.176.765.365 | 2.096.357.744 | |
| MINERAL | ALÇI TAŞI, ALÇILAR | 1.455.386.250 | 82.162.184 |
| MINERAL | ALÜMİNYUM CEVHERLERİ | 2.260.459.299 | 62.428.132 |
| MINERAL | ANTİMUAN CEVHERLERİ | 2.266.668 | 18.043.940 |
| MINERAL | BAKIR CEVHERLERİ | 385.396.865 | 494.418.394 |
| MINERAL | BARİT,WHİTHERİT | 251.898.535 | 43.992.815 |
| MINERAL | BENTONİT | 1.117.612.969 | 135.101.859 |
| MINERAL | CÜRUF YÜNÜ;KAYA YÜNÜ;VB MİNERAL YÜNLER; GENLEŞT.MİNERAL MADD. VE KARIŞIMLAR | 20.456.181 | 15.539.709 |
| MINERAL | ÇİNKO CEVHERLERİ | 864.709.570 | 547.250.276 |
| MINERAL | DEMİR CEVHERLERİ | 2.753.765.837 | 262.514.640 |
| MINERAL | DİĞER - (MADEN) | 135.139 | 1.102.683 |
| MINERAL | DİĞER CÜRUF VE KÜLLER | 416.157.150 | 1.948.691 |
| MINERAL | DİĞER FERRO ALAŞIMLAR | 11.803.361 | 30.125.814 |
| MINERAL | DİĞER KİLLER | 721.796.018 | 17.394.504 |
| MINERAL | DİĞER MİNERAL MADDELER | 372.363.337 | 20.015.173 |
| MINERAL | DİĞER TAŞ VE MİNERALLERDEN EŞYA | 19.467.644 | 149.190.869 |
| MINERAL | DOĞAL VE YAPAY AŞINDIRICI TOZ, KAUÇUK | 11.308.639 | 84.577.555 |
| MINERAL | DOLOMİT | 27.116.491 | 1.768.608 |
| MINERAL | FELDSPAT | 7.507.219.052 | 315.868.976 |
| MINERAL | FERRO KROM | 98.469.608 | 367.344.695 |
| MINERAL | GRAFİT | 2.491.104 | 1.772.638 |
| MINERAL | GRANÜLE CURUF VE DÖKÜNTÜLER | 1.489.161.280 | 40.971.869 |
| MINERAL | İŞLENMİŞ MİKA VE MİKADAN EŞYA | 204.244 | 1.109.340 |
| MINERAL | KALAY CEVHERLERİ | 404.475 | 609.298 |
| MINERAL | KAOLİN VE KAOLİNLİ KİLLER | 1.140.668.087 | 36.378.210 |
| MINERAL | KAVRULMAMIŞ DEMİR PİRİTLERİ | 50.670.156 | 6.118.833 |
| MINERAL | KIYMETLİ METAL CEVH.(ALTIN,GÜMÜŞ,PLATİN) | 59.446.012 | 170.374.976 |
| MINERAL | KROM CEVHERLERİ | 1.356.690.732 | 338.194.151 |
| MINERAL | KURŞUN CEVHERLERİ | 130.554.617 | 195.683.399 |
| MINERAL | KUVARS,KUVARZİT | 543.429.022 | 78.304.615 |
| MINERAL | KÜKÜRT | 908.777.568 | 105.840.449 |
| MINERAL | LÜLE TAŞI | 7.544 | 14.064 |
| MINERAL | MANGANEZ CEVHERLERİ | 37.845.134 | 6.663.639 |
| MINERAL | MANYEZİT | 319.124.916 | 111.907.261 |
| MINERAL | METAL KÜL VE KALINTILARI | 8.774.712 | 16.900.003 |
| MINERAL | MİKA | 1.318.964 | 354.884 |
| MINERAL | MİNERAL YAKITLAR | 849.294.955 | 193.496.390 |
| MINERAL | NİKEL CEVHERLERİ | 174.658.810 | 11.387.699 |
| MINERAL | PERLİT | 540.738.389 | 38.091.916 |
| MINERAL | POMZA | 408.390.067 | 26.416.059 |
| MINERAL | SELESTİN | 33.889.000 | 6.998.703 |
| MINERAL | SİLİSLİ FOSİL UNLARI,SİLİSLİ TOPRAKLARI | 640.155 | 310.635 |
| MINERAL | TABİİ BORATLAR VE KONSANTRELERİ | 750.052.854 | 254.743.510 |
| MINERAL | TABİİ KALSİYUM FOSFATLAR | 13.942.094 | 1.860.641 |
| MINERAL | TABİİ STEATİT,TALK | 11.289.558 | 4.980.738 |
| MINERAL | TOPRAK BOYALAR VE MİKALI TABİİ DEMİR OKS | 71.502 | 23.414 |
| MINERAL | TUZ | 679.275.961 | 61.530.594 |
| MINERAL | ZIMPARA VE DİĞER TABİİ AŞINDIRICILAR | 64.511.459 | 5.702.411 |
| MINERAL | ZİRKONYUM, NİOBYUM, TANTALYUM, VANADYUM CEVHERLERİ | 427.556 | 2.002.306 |
| MINERAL | AMYANT | 10 | 88 |
| MINERAL | KOBALT CEVHERLERİ | 2 | 46 |
| MINERAL | TUNGSTEN, URANYUM, TORYUM VE TİTANYUM CEVH ERLERİ | 1.050.000 | 3.081.252 |
| MINERAL | DİĞER METALİK CEVHERLER | 1 | 1.581 |